Ben Kimim
 
 
 
 

MERCURY PROGRAMI UZAY UÇUŞLARI
 
1. GİRİŞ:

Mercury Birleşik Devletlerin ilk insanlı uzay uçuş programıdır. 1959 - 1963 yılları arasında sürdürülen programın amacı dünya yörüngesine insanlı uzay aracı göndermekti. Hedeflenen amaç 20 Şubat 1962'de Mercury-Atlas 6 roketi kullanılarak ve Friendship 7 uzay aracı ile giden astronot John H. Glenn Jr. tarafından  dünya yörüngesinde 4 saat, 55 dakika, 23 saniye  kalınarak gerçekleştirilmişti.

 
Mercury Programı Peçi
 

2. MERCURY PROGRAMININ HEDEFLERİ:

NASA'nın (National Aeronautics and Space Administration "NASA" -Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi-) ilk yöneticisi olan T. Keith Glennan 7 Ekim 1958 tarihinde Mercury Programını onayladı. Mercury Programı Glennan tarafından 17 Aralık 1958 tarihinde kamuya duyuruldu.

Programın hedefi dünya etrafında yörüngeye girmek, uzay şartlarında astronotların yetenek ve dayanıklılığını araştırmak, uzay aracı ile astronotun güvenli olarak dünyaya dönmesini sağlamaktı. NASA Mercury program hedeflerini şu şekilde belirlemişti:
- Mevcut teknolojiden en uygun şekilde yararlanmak,
- Uzay aracını dünya yörüngesine yerleştirmek,
- Astronotların uzay şartlarında yetenek ve dayanıklılığını ölçmek,
- Astronot ile uzay aracının güvenli olarak dünyaya dönmesini sağlamaktı.

3. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI:

NASA Dünya yörüngesine gönderilecek araçta bulunması gereken özellikleri şöyle belirlemişti:

- Astronot uzay aracına otomatik sistem dışında kumanda edebilmeli,

- Acil bir durumda astronotun uzay aracından ayrılabilmesini sağlayacak kurtarıcı bir sistem bulunmalı,

- Gerek yörüngede, gerekse Dünya'ya dönüşte astronot uzay aracını yönlendirecek itici sistemleri ve frenleme roketlerini  kullanabilmeli,

- Kapsülün paraşüt sistemini kullanarak denize inmesi mümkün olmalıydı.

4. UZAY ARACI VE ROKETLERİN ÜRETİLMESİ İLE ASTRONOTLARIN SEÇİLMESİ:

29 Aralık 1958'de North American firması ile Little Joe roketinin tasarımı, üretimi ve test edilmesi, Ocak 1959'da McDonnell firması ile uzay aracının üretilmesi ve Western Electric firması ile de Mercury programını izleme ağı için sözleşme yapıldı.

Ocak 1959'da Deniz Kuvvetleri'ndan 52 ve Hava Kuvvetleri'nden 58 olmak üzere toplam 110 pilot aday olarak belirlenmişti. Adayların seçiminde; 40 yaşın altında olması, 1.80 metreden daha uzun boylu, 82 kilodan daha ağır olmaması, lisans düzeyinde veya dengi eğitim almış olması ve jet uçaklarında 1.500 saat uçuş yapması gibi özellikler aranmıştı. Nisan 1959'da Mercury programı 1 nci astronot grubunda görev  alacak 7 astronot, bu 110 aday arasından seçilmişti. Seçilen astronotlar Mercury Yedilisi olarak da bilinir. Mercury programı için seçilenler Alan B. Shepard Jr., Virgil I. Grissom, John Herschel Jr., Malcolm S. Carpenter, Walter M. Schirra Jr., Leroy G. Cooper Jr. ve Donald K. Slayton'dı.

Mercury Programı İçin Seçilen Astronotlar

Arka sıra; Shepard, Grissom, Cooper

Ön sıra; Schirra, Slayton, Glenn, Carpenter

Fotoğraf: NASA

5. UZAY ARACI:

Uzay aracının tasarımı NASA'nın Uzay Görev Grubu ve makine mühendisi olan Max Faget tarafından yapıldı. Küçük ölçülere sahip uzay aracının 1 astronot alabilen hacmi 1.7 metreküptü. Bu hacmin 1 astronot için yeterli olduğu düşünülmüştü. Kabin içinde 55 elektrik anahtarı, 30 sigorta ve 35 mekanik manivela olmak üzere toplam 120 kontrol bulunuyordu.

Uzay aracının tasarımında tecrübeli birer pilot olan astronotlarla tasarım ekibi arasında birçok fikir tartışması yaşanmıştı. Tartışmalar sonunda astronotların  kontrol ve kumanda edebileceği ve büyük pencereye sahip, Dünya'ya dönüşü astronotların yapacağı bir uzay aracı ortaya çıkarılmıştı. Fırlatma esnasında meydana gelebilecek olumsuz durumlardan astronotu korumak için uzay aracının üst kısmında Kurtulma Fırlatma  Sistemi (Launch Escape System "LES") bulunuyordu. Kalkış başarıyla gerçekleştiğinde Kurtulma Fırlatma  Sistemi, katı yakıtlı 400 libre.kuvvet (1.8 kN) gücündeki roketin ateşlenmesiyle 1 saniye içinde uzay aracından ayrılacaktı.

Dünya'ya dönüş için uzay aracında katı yakıtlı, 1.000 libre.kuvvet (4.5 kN) gücünde her birinin yanma süresi 10 saniye olan 3 adet geri dönüş roketi bulunuyordu. Roketlerin ikisi arızalansa bile uzay aracı tek roket motoruyla Dünya'ya dönebilecekti.
 
Mercury Uzay Aracı   Kurtulma Fırlatma Sistemi'nin Denenmesi

MERCURY FRIENDSHIP 7 UZAY ARACININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Üretici firma McDonnell Aircraft / Birleşik Devletler
Mürettebat 1 pilot
Boyutları Uzunluğu 3.51 metre (11.5 feet)
Çapı 1.89 metre (6.2 feet)
Hacmi 1.7 metreküp (60 feetküp)
Ağırlığı Fırlatma ağırlığı 1.935 kilogram (4.265 libre)
Yörüngedeki ağırlığı 1.354 kilogram (2.986 libre)
Geri dönüş ağırlığı 1.224 kilogram (2.698 libre)
İniş ağırlığı 1.098 kilogram (2.421 libre)
Roket motorları
 Geri dönüş roketi 3x1.000 libre.kuvvet (3x4.5 kN) "Katı yakıtlı"
Konum değiştirme roketi 3x400 libre.kuvvet (3x1.8 kN) "Katı yakıtlı"
RSC (Yüksek) 6x25 libre.kuvvet (6x108 N) "Yakıt: Hidrojen per oksit"
RSC (Düşük) 6x12 libre.kuvvet (6x108 N) "Yakıt: Hidrojen per oksit"
Verimliliği Uzayda kalma süresi 34 saat (22 yörünge dönüşü)
Yörünge mesafesi Dünyaya en uzak nokta : 282 kilometre (175 mil)
Dünyaya en yakın nokta: 160 kilometre (100 mil)
Uzay aracı "delta v" 483 kilometre/saat (300 mil/saat)
 
İlk İnsanlı Uçuş Yapan Freedom 7 Uzay Aracı   Mercury Programı Uzay Aracı Kontrol Paneli
Fotoğraf: Nasm.si.edu   Fotoğraf: Apollo Mission Photos Com
6. ROKETLER:
- Mercury programında 3 çeşit roket kullanılmıştır. Bu roketlerden:

- Little Joe roketi ile Pilotsuz 8 yarım yörünge uçuşu (2 uçuşta pilot yerine maymun gönderildi.) ve Fırlatma Kurtulma Sisteminin denenmesi,

- Redstone roketi ile 4 yarım yörünge uçuşu, 1 şempanze uçuşu ve 2 pilotlu yarım yörünge uçuşu,

- Atlas roketi ile 4 pilotsuz yarım yörünge uçuşu, 2 pilotsuz yörünge uçuşu, 1 şempanze ile uçuş ve 4 pilotlu yörünge uçuşu yapılmıştı.
   
Little Joe Roketi   Redstone Roketi   Atlas Roketi

LITTLE JOE ROKETİNİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Üretici firma North American / Birleşik Devletler
Ölçüleri Yüksekliği 55
Çapı  ?
Ağırlığı  ?
Yük kapasitesi 1.400 kilogram (3.000 libre)
Güçlendirici roket Güçlendirici 4 adet
Motor Kuvvetlendirici roket
Motor gücü 4x167 kN (Toplam=668 kN)
Yanma süresi 1.53 saniye
Yakıt Katı
Birinci kademe
Motor Castor
Motor gücü 4x259 kN (Toplam= 1.036 kN)
Yanma süresi 37 saniye
Yakıt Katı
İlk uçuş tarihi ?
Son uçuş tarihi ?
Toplam fırlatma sayısı 8
Başarılı fırlatma sayısı 6
Hatalı fırlatma sayısı 2
Öncelikli yükü İnsansız uzay aracı
Fırlatıldığı yer Wallops Island / Virginia

REDSTONE 2 ROKETİNİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Üretici firma Chrysler / Birleşik Devletler
Ölçüleri Yüksekliği 25.41 metre (83.38 feet)
Çapı 1.78 metre(5.83 feet )
Ağırlığı 30.000 kilogram (66.000 libre)
Yük kapasitesi 1.800 kilogram (4.000 libre)
Tek kademeli roket Motor 1xRocketdyne A-7
Motor gücü 1x78.000 libre.kuvvet (1x350 kN)
Etkili itme süresi 215 saniye
Yakıt Sıvı oksijen / Etil alkol
İlk uçuş tarihi 21 Kasım 1960
Son uçuş tarihi 21 Temmuz 1961
Toplam fırlatma sayısı 6
Başarılı fırlatma sayısı 5
Hatalı fırlatma sayısı 1
Öncelikli yükü Mercury uzay aracı
Fırlatıldığı yer Cape Canaveral / Florida
7. UZAY UÇUŞLARI:

Mercury programında bilinmeyen uzay ortamının keşfi  ve etkileri için 20'si insansız, 7'si insanlı olmak üzere toplam 27 uzay uçuşu yapılmıştır. İnsansız uçuşların dördünde yüksek irtifa ve uzayın canlı üzerinde etkilerini görmek için uzaya maymun gönderilmişti.
Mercury programı üç aşamada uygulanmıştı.

Birinci aşama: Roket ve uzay aracının işlev ve aerodinamik yapısı ile kurtulma fırlatma sistemi denenmiş,

İkinci aşama: Uzay aracının önce insansız daha sonra maymun gönderilerek canlı üzerindeki yüksek irtifa ve sıfır yerçekiminin etkileri, Dünya'ya dönüş işlemlerinin uygulanması belirlenmiş,

Üçüncü aşama: İnsanlı olarak yörüngeye girmeden uzaya gidiş dönüş ve insanlı olarak Dünya yörüngesinde sıfır yerçekimi ortamında canlı üzerindeki sıfır yer çekiminin etkileri, uzay aracını yöneten astronotların dayanıklılık ve yetenekleri araştırılmıştı.
Maymunlu uzay uçuşları şunlardı:

Fırlatma Tarihi

Fırlatıcı Roket

Maymun Cinsi

Yapılan Görev
4 Aralık 1959 Little Joe 2 Sam isimli erkek maymun 85 kilometre yükseğe çıktı
21 Ocak 1960 Little Joe 1B  ? isimli dişi maymun 15 kilometre yükseğe çıktı
31 Ocak 1961 Redstone 2 Ham isimli şempaze Yarım yörünge uçuşu yaptı
29 Kasım 1961 Atlas 5 Enos isimli şempaze 2 yörünge uçuşu yaptı
Ham İsimli Şempaze İniş Sonrası Uzay Aracında
Fotoğraf: NASA
İnsanlı uzay uçuşları şunlardı:

Görev ismi

Çağrı ismi

Uçuş tarihi

Astronot

Yapılan görev
Mercury-Redstone 3 Freedom 7 5 Mayıs 1961 Alan B. Shepard, Jr.

Yarım yörünge uçuşu yapıldı, Shepard Jr. Amerika'nın uzaya giden ilk astronotu oldu. Uzay uçuşu 15 dakika 28 saniye sürdü.
Mercury-Redstone 4 Liberty Bell 7 21 Temmuz 1961 Virgil I. Grissom

Yarım yörünge uçuşu yapıldı, uzay aracı denize indikten kısa süre sonra battı. (*)
Mercury-Atlas 6 Friendship 7 20 Şubat 1962 John H. Glenn, Jr.

3 yörünge uçuşu yapıldı. Uzayda yörüngeye giren ilk Amerikalı oldu.
Mercury-Atlas 7 Aurora 7 24 Mayıs 1962 M. Scott Carpenter

18 saniye eksiği ile Mercury-Atlas 6 uçuşu tekrarlanmış oldu.
Mercury-Atlas 8 Sigma 7 30 Ekim 1962 Walter M. Schirra, Jr.

6 yörünge uçuşu ve bilimsel denemeler yapıldı. Uzay uçuşu 9 saat 13 dakika 11 saniye sürdü.
Mercury-Atlas 9 Faith 7 15-16 Mayıs 1963 L. Gordon Cooper, Jr.

22 yörünge uçuşu yapıldı. Uzayda bir gün kalınarak sıfır yerçekiminin insan üzerindeki etkileri incelendi. Mercury programının son uzay uçuşudur.

(*) Liberty Bell 7 uzay aracı suya indikten hemen sonra, su yüzeyinde kalmasını sağlayan balonların sönmesi sonucu battı. Astronot Virgil I. Grissom uzay aracının batmasından önce acil olarak aracı terk etmişti. Sonraki yıllarda Liberty Bell 7 Bahama kuzeyinde 15.000 feet derinlikte bulundu.
 
Faith 7 Uzay Aracının Paraşütle Denize İnişi   Uzay Aracının Denizden Çıkarılışı
Fotoğraflar: NASA
8. SONUÇ:

Mercury uzay uçuşları Ay'a insanlı olarak gidiş-dönüş programı olan Apollo'nun ilk adımıydı. Mercury uzay uçuşlarında uzay şartlarının insan-teçhizat üzerindeki etkileri ile astronotların dayanıklılığı ve hareket yeteneklerinin araştırılmasından elde edilen bilgi ve deneyimler Gemini uzay uçuşları için zemin hazırlamıştı.

Mercury Programı için günümüz değerleri ile 2.9 milyar dolar harcanmıştır.
 
Hazırlayan: Ercan ÇETİNERLER
Kaynaklar: Yurtdışı Sıra No.: 24 ve 42